Urządzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym Ex.

po co i dlaczego?

  1. Urządzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym Ex.

W warunkach przemysłowych, gdy operuje się materiałami palnymi, zarówno w postaci stałej, jak i ciekłej lub gazowej, mogą występować atmosfery wybuchowe. Sytuacja taka będzie miała miejsce, gdy materiał palny (zwany dalej składnikiem palnym) w postaci gazu, pary cieczy lub pyłu ulegnie wymieszaniu z powietrzem. Wówczas wystarczy źródło zapłonu (zazwyczaj o bardzo małej energii), aby spowodować zapłon i spalenie mieszaniny. W zależności od ilości medium palnego w powietrzu, spalanie mieszaniny przebiega w mniej lub bardziej dynamiczny sposób, a w określonych warunkach (najczęściej występujących), spalanie nabiera formę wybuchu.

Atmosfery wybuchowe mogą występować w normalnych warunkach technologicznych,  oraz w sytuacjach awaryjnych.  Atmosfery wybuchowe występują najczęściej w trakcie procesu produkcyjnego, ale także magazynowania, transportu oraz logistyki, a nawet gospodarki odpadami. Przykłady: produkcja farb , lakierów, obróbka tworzyw sztucznych, magazynowanie oleju napędowego i benzyny, dystrybucja LPG, produkcja artykułów spożywczych, przetwarzanie i utylizacja biomasy. Składnikiem palnym są zarówno przemysłowe substancje chemiczne, jak i bardziej bliskie człowiekowi składniki spożywcze np. cukier, kakao.

Przestrzenie w których można spodziewać się takich atmosfer, a w konsekwencji występują potencjalne możliwości wybuchu, określa się jako strefy zagrożone wybuchem, w skrócie Strefy EX.

Jest rzeczą oczywistą, że niekontrolowany wybuch skutkuje zagrożeniem dla życia i zdrowia oraz utraty mienia i strat produkcyjnych.  Świadomy tego człowiek stara się uniknąć takiego stanu rzeczy (obliguje go do tego prawo), wprowadzając odpowiednie środki zaradcze.

W sytuacji, gdy w potencjalnych atmosferach wybuchowych zachodzi konieczność instalacji i użytkowania urządzeń elektrycznych, środkiem zaradczym będzie odpowiednie wykonanie oraz eksploatacja instalacji i urządzeń elektrycznych. Instalacje i urządzenia elektryczne przewidziane do potencjalnych stref zagrożonych wybuchem są określane jako instalacje i urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym. Skrótowo określa się jako instalacje i urządzenia Ex (określenie Ex jest przywołane w dyrektywie ATEX).

Realizacja ochrony przed wybuchem w instalacjach i urządzeniach skupia się w 3 obszarach:

– wykonanie (budowa) przeciwwybuchowe samych urządzeń elektrycznych,

– dobór urządzeń i wykonanie odpowiedniej instalacji,

– eksploatacja prowadzona w odpowiednim, szczególnych trybie.

2. Wykonanie (budowa) przeciwwybuchowe urządzeń elektrycznych rozróżnia:

– Urządzenia, wewnątrz których może występować efektywne źródło zapłonu oraz atmosfera wybuchowa, natomiast nie jest możliwe wydostanie się energii cieplnej na zewnątrz urządzenia i spowodowanie zapłonu atmosfery wybuchowej na zewnątrz urządzenia, w której się znajduje. Są to [d] urządzenia w osłonie ognioszczelnej. W nowszych urządzeniach może być dodatkowy podział na podkategorie da, db, dc, gdzie druga litera a,b,c jest powiązana z kategorią i poziomem EPL 1,2,3. W takich urządzeniach może w normalnych warunkach występować źródło zapłonu np. iskrzące styki stycznika, nagrzany transformator. Dopuszcza się zapłon atmosfery wybuchowej wewnątrz urządzenia. Jednakże urządzenie jest skonstruowane w taki sposób, że energia wydostająca się na zewnątrz urządzenia , w postaci energii wybuchu lub energii cieplnej, jest ograniczona do stopnia uniemożliwiającego zapłon zewnętrznej atmosfery wybuchowej. Innymi słowy, zapłon wewnątrz urządzenia oraz temperatura powierzchni nie są w stanie spowodować zapłonu zewnętrznej atmosfery wybuchowej.

– Urządzenia, wewnątrz których może występować atmosfera wybuchowa ale nie może występować efektywne źródło zapłonu. Wewnątrz takich urządzeń potencjalna atmosfera wybuchowa nie zostanie zapalona przez źródła zapłonu, gdyż konstrukcja urządzenia uniemożliwia wystąpienie takowych źródeł zapłonu. Są to [w nawiasach symbol rodzaju urządzenia]:

[e] urządzenia budowy wzmocnionej, W nowszych urządzeniach może być dodatkowy podział na podkategorie ea, eb, ec, gdzie druga litera a,b,c jest powiązana z kategorią i poziomem EPL

– [i] urządzenia iskrobezpieczne, W nowszych urządzeniach może być dodatkowy podział na podkategorie ia, ib, ic, gdzie druga litera a,b,c jest powiązana z kategorią i poziomem EPL

– [n] urządzenia nieiskrzące, lub iskrzące (tylko dla kategorii 3G i 3D) odpowiedniej konstrukcji:

– [nA] urządzenia nieiskrzące (w najnowszej wersji normy przemianowane jako urządzenia budowy wzmocnionej „ec”),

– [nC] urządzenia uszczelnione hermetycznie, hermetyzowane (w najnowszej wersji normy przemianowane jako urządzenia hermetyzowane „mc”),

– [nL] urządzenia o ograniczonej energii (w najnowszej wersji normy przemianowane jako urządzenia iskrobezpieczne „ic”),

– [nP] urządzenia z uproszczonym układem zasilania.

– Urządzenia, wewnątrz których może występować efektywne źródło zapłonu, ale nie dopuszcza się dostępu atmosfery wybuchowej. Do takich urządzeń zalicza się [w nawiasach symbol rodzaju urządzenia]:

– [m] urządzenia hermetyzowane, W nowszych urządzeniach może być dodatkowy podział na podkategorie ma, mb, mc, gdzie druga litera a,b,c jest powiązana z kategorią i poziomem EPL.

– [o] urządzenia w osłonie cieczowej (olejowej),

– [q] urządzenia w osłonie piaskowej,

– [p dla gazów i par], [pD dla pyłów] urządzenia z nadciśnieniem / przewietrzane, W nowszych urządzeniach może być dodatkowy podział na podkategorie px, py, pz, gdzie druga litera x,y,z jest powiązana z kategorią i poziomem EPL.

– [nC] urządzenia ze szczelną obudową (w najnowszej wersji normy przemianowane jako urządzenia hermetyzowane „mc”),

– [nR] urządzenia z ograniczonym oddychaniem,

– [t, tD] urządzenia pyłoszczelne (tylko dla atmosfer wybuchowych pyłów).

Ponadto są całe pomieszczenia z urządzeniami, wykonane jako przewietrzane [p] lub z wymuszoną wentylacją [v].

Istnieje jeszcze specyficzna grupa urządzeń optoelektronicznych [op] . W tych urządzeniach jest realizowana ochrona przed spowodowaniem wybuchu przez wiązkę światła. Rozróżnia się 3 środki zabezpieczające: [op is] ograniczenie mocy optycznej do bezpiecznych wartości, [op pr] zabezpieczenie promieniowania np. przez zastosowanie odpowiedniej obudowy lub pancerza kabla, [op sh] blokada promieniowania optycznego, np. na wskutek detekcji uszkodzonego włókna światłowodowego.

Normy oraz rozwiązania praktyczne przewidują w urządzeniach Ex  łączenie ze sobą różnych rodzajów budowy przeciwwybuchowej.

Oddzielnym zagadnieniem, wspólnym dla wszystkich wymienionych rodzajów budowy przeciwwybuchowej, jest dopuszczalna temperatura powierzchni obudowy. Urządzenie musi być skonstruowane w taki sposób, aby temperatura powierzchni obudowy nie mogła osiągnąć wartość umożliwiającą spowodowane zapłonu zewnętrznej atmosfery wybuchowej. Więcej na ten temat znajduje się w dziale „Dobór urządzeń – klasa temperaturowa”.

 

Dobór urządzeń i wykonanie odpowiedniej instalacji.

 

Szczegółowe zasady doboru urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym określa Polska Norma w wersji angielskiej PN-EN 60079-14. Norma co kilka lat ulega aktualizacji i konieczne jest sprawdzenie stanu aktualności przed podjęciem prac projektowych lub kontrolnych.

Głównymi kryteriami doboru jest:

– rodzaj i kategoria strefy zagrożonej wybuchem EX,

– rodzaj składnika palnego tworzącego atmosferę wybuchową,

– temperatura samozapłonu składnika palnego,

– pozostałe warunki środowiskowe,

– i oczywiście funkcjonalność samego urządzenia.

Istotne jest również kryterium ceny, gdyż urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym do tanich nie należą. Należy jednak podkreślić, że koszty finansowe nie mogą naruszać fundamentalnych zasad doboru urządzeń, i normy oraz przepisy jednoznacznie określają tę kwestię.

Strefy zagrożone wybuchem EX dzielą się na 2 rodzaje:

– gazowe (oznaczane G), gdzie jako składnik palny występują gazy palne lub pary cieczy palnych,

– pyłowej (oznaczane D), gdzie składnikiem palnym są materiały palne stałe w postaci pylistej, proszkowej,  lub włókien, kłaczków.

Bardzo rzadko, ale jednak można spotkać się ze strefami będącymi jednocześnie strefami gazowymi i pyłowymi. Z takimi strefami będziemy mieli do czynienia w przypadku składników palnych stanowiącymi aerozole (konglomeraty).

Zostało ustalone, że istotnym czynnikiem kategoryzującym strefy EX będzie prawdopodobieństwo wystąpienia atmosfery wybuchowej w danej strefie Ex. Inaczej mówiąc, kryterium jest prawdopodobna częstotliwość występowania atmosfery wybuchowej w określonym przedziale czasowym. Ma to znaczenie w powodów głównie ekonomicznych, gdyż nie ma uzasadnionej potrzeby instalowania drogich urządzeń przewidzianych do stałego występowania atmosfer wybuchowych, w lokalizacjach, gdzie atmosfera występuje sporadycznie, lub może wystąpić tylko w przypadku ewentualnej awarii. I tak strefy EX są podzielona na 3 kategorie:

– Strefy 0 dla stref gazowych lub 20 dla stref pyłowych. Jest to strefa (przestrzeń), w której atmosfera wybuchowa występuje stale, często lub przez długie okresy.

– Strefy 1 dla stref gazowych lub 21 dla stref pyłowych. Jest to strefa (przestrzeń), w której atmosfera wybuchowa może sporadycznie (czasami, rzadko) wystąpić w normalnych warunkach procesu technologicznego;

– Strefy 2 dla stref gazowych lub 22 dla stref pyłowych. Jest to strefa (przestrzeń), w której atmosfera wybuchowa nie występuje w normalnych warunkach procesu technologicznego; może wystąpić w stanach awaryjnych, i jeżeli wystąpi , to utrzymuje się przez krótki okres czasu.

Jako interwał czasowy przyjmuje się: strefy 0, 20 – atmosfera wybuchowa występuje ponad 1000 godzin w roku, strefy 1, 21 – atmosfera wybuchowa występuje od 10 do 1000 godzin w roku, strefy 2, 22 – atmosfera wybuchowa występuje do 10 godzin w roku.

W praktyce:

– strefa 0, 20 występuje wewnątrz urządzeń technologicznych, magazynujących, międzyoperacyjnych, transportowych i logistycznych.

– strefa 1, 21 występuje na zewnątrz urządzeń technologicznych, magazynujących, międzyoperacyjnych, transportowych i logistycznych w lokalizacjach planowych operacji z otwartym dostępem do materiału palnego, a także w lokalizacjach, gdzie technicznie trudne lub niemożliwe jest zapewnienie szczelności lub jest pewne ryzyko rozszczelnienia urządzeń zawierające materiały palne. Strefa 1,21 może występować także jako bezpośrednie otoczenie strefy 0, 20.

– strefa 2, 22 występuje na zewnątrz urządzeń technologicznych, magazynujących, międzyoperacyjnych, transportowych i logistycznych w lokalizacjach, gdzie w sytuacjach awaryjnych może dojść do rozszczelnienia urządzeń zawierające materiały palne. Strefa 2,22 może występować także jako bezpośrednie otoczenie stref wyższych kategorii.

Książkowym przykładem jest zbiornik z cieczą palną np benzyną. Wewnątrz zbiornika, nad lustrem cieczy występuje strefa 0, w bezpośrednim sąsiedztwie kroćców przyłączeniowych lub poboru próbek jest strefa 1, a pozostałe otoczenie oraz armatura pomiarowa- strefa 2.  Dokładne wymiary i kształt stref jest każdorazowo przedmiotem dokładnej analizy.

Natomiast dla stref pyłowych, dobrym przykładem jest malarnia proszkowa. W kabinie malarskiej występuje strefa 21, na zewnątrz kabiny w odległości 1 m od otworów – strefa 22. Natomiast wewnątrz urządzeń do podawania i odzyskiwania proszków malarskich (centrum podawania kolorów, filtry cyklonowe i patronowe, orurowanie) – strefa 20.

Podział urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym na kategorie. Jest ustalona kategoryzacja urządzeń w zależności od rodzaju strefy EX, w której będą zastosowane. Podstawowy podział jest na dwie grupy:

I – urządzenia przeznaczone do podziemnych zakładów górniczych,

II –  urządzenia przeznaczone do zakładów innych niż podziemnych zakładów górniczych.

Kolejny podział jest na kategorie, i tutaj następuje powiązanie ze strefami EX:

 

Grupa Przeznaczenie urządzenia Kategoria urządzenia Kategoria strefy EX
I podziemne zakłady górnicze M1 Urządzenie normalnie pracuje w atmosferze wybuchowej.
M2 Urządzenie jest automatycznie wyłączane w razie zaistnienia atmosfery wybuchowej.
II

 

zakłady inne niż podziemne zakłady górnicze 1G gazowa 0
2G 1
3G 2
1D pyłowa 20
2D 21
3D 22
Uwaga! W danym rodzaju atmosfery (gazowa / pyłowa) urządzenia niższej kategorii spełniają kryteria wyższej kategorii np. urządzenie 1G  spełnia warunki również 2G i 3G, lub 1D spełnia warunki również 2D i 3D

 

Urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym dobiera się również odpowiednio do właściwości fizykochemicznych substancji tworzących atmosfery wybuchowe. Głównie dotyczy to minimalnej energii zapłonu (MEZ), maksymalny doświadczalny prześwit bezpieczny (MESG) lub minimalny prąd zapalający (MIC) atmosfery wybuchowej, jaką tworzy dany składnik palny. Tutaj również mamy do czynienia z kategoryzacją, noszącą miano podział na podgrupy wybuchowości gazów i pyłów.

Grupy wybuchowości gazów obejmują grupę I lub II i podgrupy IIA, IIB, IIC. Grupa I jest zarezerwowana dla metanu w kopalnianych wyrobiskach podziemnych. Pozostałe gazy lub pary cieczy posiadają indywidualne zaszeregowanie do grupy 2 i konkretnej podgrupy. Literatura przedmiotu oraz publikacje internetowe prezentują szereg gotowych tabel z przypisaniem substancji do poszczególnych grup. Najpewniejszym jednak  źródłem informacji są Karty Charakterystyki substancji chemicznych, gdzie w rozdziale 9 można znaleźć odpowiednie dane.

Typowym gazami i parami zaliczanymi do grupy IIA jest propan, metan (poza wyrobiskami podziemnymi), aceton, amoniak, benzen, benzyna, oleje napędowe i opałowe. Grupa IIB jest reprezentowana przez etylen i jego związki, a do grupy IIC należy wodór, acetylen, hydrazyna i dwusiarczek węgla.

Grupy wybuchowości pyłów obejmują podgrupy IIIA, IIIB, IIIC. Grupa IIIA – są to palne włókna, kłaczki np. bawełna, włókna syntetyczne, IIIB – pył nieprzewodzący , najczęściej spotykany, np. składniki farb i lakierów, składniki tworzyw sztucznych, surowce spożywcze (cukier, kakao, mleko w proszku), a IIIC – pył przewodzący, głównie spotykany jako pyły aluminium lub magnezu powstałe podczas obróbki mechanicznej.

Dobór urządzeń w zależności od grupy wybuchowości: urządzenia muszą być dostosowane do danej grupy, z tym że obowiązuje hierarchia podgrup: IIC oraz IIIC jest najwyżej w danej grupie. Zatem urządzenia przewidziane do grupy IIC mogą być stosowane również w podgrupach IIB oraz IIA, a urządzenia IIB mogą być również w IIA. Analogicznie w grupie III.

Klasa temperaturowa jest podziałem gazów i par cieczy palnych według temperatury samozapłonu. Jednocześnie ( w przypadku gazowych atmosfer wybuchowych) jest podziałem urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym według temperatury, jaką urządzenie może osiągnąć na powierzchni obudowy (w warunkach normalnych i awaryjnych).  Urządzenie zainstalowane w gazowej atmosferze wybuchowej nie może osiągnąć na powierzchni obudowy temperatury zdolnej wywołać zapłon atmosfery. Zatem urządzenie musi być tak dobrane, aby jego klasa temperaturowa była niższa od temperatury samozapłonu składników palnych atmosfery (normy określają 20% margines bezpieczeństwa w określonych warunkach i zależności od kategorii urządzenia).

 

Klasa temperaturowa Temperatura samozapłonu gazów i par cieczy

[° C]

Przykłady
T1 > 450 Aceton, amoniak, benzen,  ksylen, etan, chlorek etylu,

metanol, naftalen, fenol, propan, toulen, gaz ziemny, , hydrazyna, wodór

T2 > 300 Octan propylu, chlorek winylu, etylem, tlenek etylenu, acetylen
T3 > 200 Olej napędowy, olej opałowy, benzyny, siarkowodór, glikol etylowy,
T4 > 135 Aldehyd octowy
T5 > 100
T6 > 85 Dwusiarczek węgla

 

W przypadku pyłowych atmosfer wybuchowych, urządzenie musi być tak dobrane, aby temperatura na powierzchni obudowy (w warunkach normalnych i awaryjnych, nie przekroczyła 2/3 temperatury samozapłonu pyłowej atmosfery wybuchowej w postaci obłoku lub był zachowany margines bezpieczeństwa 75°C w przypadku pyłu zalegającego na powierzchni obudowy. Zatem musi być znana temperatura samozapłonu potencjalnej mieszaniny pyłu z powietrzem, jaka może wystąpić w danej lokalizacji urządzenia.

 

 

Poziom ochrony EPL.

Powyższe rozważania wynikają z przepisów określonych Dyrektywą ATEX obowiązującą na terenie Unii Europejskiej. Równolegle do nich funkcjonuje drugi system kategoryzacji urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowy, stosowany na całym świecie, również poza krajami UE. System ten jest określony jako poziom ochrony EPL. Na szczęście ATEX oraz EPL w zakresie podziału urządzeń są równoważne. Poziom ochrony EPL zależy od kategorii strefy, do której przeznaczone jest urządzenie.

 

Poziom ochrony EPL Poziom ochrony EPL – oznaczenie Kategoria urządzenia Kategoria Strefy EX
Podziemne metanowe zakłady górnicze
a-       bardzo wysoki stopień bezpieczeństwa Ma Urządzenie normalnie pracuje w atmosferze wybuchowej.
b-      wysoki stopień bezpieczeństwa Mb Urządzenie jest automatycznie wyłączane w razie zaistnienia atmosfery wybuchowej.
Atmosfery gazowe
a-       bardzo wysoki stopień bezpieczeństwa Ga 1G 0
b-        wysoki stopień bezpieczeństwa Gb 2G 1
c-         podwyższony stopień bezpieczeństwa Gc 3G 2
Atmosfery pyłowe
a-        bardzo wysoki stopień bezpieczeństwa Da 1D 20
b-        wysoki stopień bezpieczeństwa Db 2D 21
c-         podwyższony stopień bezpieczeństwa Dc 3D 22

 

 

Urządzenia proste i towarzyszące.

W technice urządzeń elektrycznych w wykonaniu przeciwwybuchowym, można spotkać się z pojęciem urządzeń prostych oraz urządzeń towarzyszących. Występują one w obwodach iskrobezpiecznych oraz optoelektronicznych.

Urządzenie proste, jest to bierny element, podzespół lub komponent obwodu, nie posiadający własnej energii lub posiadające energię o ściśle określonych parametrach (bardzo małych). Urządzenia proste nie wymagają indywidualnej certyfikacji, jedynie całość obwodu musi być certyfikowana. Przykłady: mikroprzełączniki, wyłączniki krańcowe, skrzynki zaciskowe, cewki i kondensatory o ściśle określonych parametrach.

Urządzenie towarzyszące jest to urządzenie współpracujące z urządzeniem elektrycznych w wykonaniu przeciwwybuchowym, które jest umieszczone poza strefą zagrożoną wybuchem. W praktyce są to zasilacze i przetworniki do obwodów iskrobezpiecznych lub urządzeń optoelektronicznych. Urządzenia towarzyszące również wymagają certyfikacji.

 

Certyfikacja i oznakowanie urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym.

Urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym, oczywiście muszą być odpowiednio certyfikowane oraz oznakowane. Najwyższym rangą dokumentem potwierdzającym prawną i techniczną możliwość użytkowania urządzenia jest Deklaracja Zgodności CE. Jest to dokument wystawiany przez producenta urządzenia, będący deklaracją stwierdzającą zgodność urządzenia z wymaganiami zasadniczymi dyrektyw Unii Europejskiej, norm oraz aktów prawnych. Deklaracja Zgodności CE jest dokumentem prawnie obowiązkowym, który musi posiadać każdy wyrób (urządzenie) z branży elektrycznej, mechanicznej, maszynowej, produkowany, użytkowany na obszarze Unii Europejskiej lub wprowadzany na rynek UE.

W przypadku urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym, procedury związane z wystawieniem Deklaracji Zgodności CE wymagają powołania się w deklaracji na zgodność z określonymi normami. Tych norm jest dość sporo, nie sposób tutaj wymienić wszystkie, jednakże kluczowe są Polskie Normy z grupy PN-EN 60079.

Drugim wymaganym procesem jest certyfikacja urządzenia poparta świadectwem badania wyrobu WE . Dotyczy ona urządzeń kategorii 1G,2G,1D,2D przewidzianych do instalacji w strefach zagrożonych wybuchem EX kategorii 0,1.20,21. Certyfikacja polega na technicznym i dokumentacyjnym badaniu wyrobu na zgodność z odpowiednimi normami, w tym również przeprowadzeniu prób doświadczalnych reprezentatywnego egzemplarza certyfikowanego wyrobu. Proces certyfikacji jest zakończony wystawieniem świadectwa badania wyrobu WE. Badania certyfikacyjne przeprowadzają upoważnione instytucje i firmy badawcze, określane jako jednostki notyfikowane. W Polsce najbardziej znaną jednostką notyfikowaną jest Główny Instytut Górnictwa – Kopalnia Doświadczalna Barbara.

Ponadto wymagany jest u producenta wewnętrzny system kontroli jakości produkcji lub weryfikacja produkcji jednostkowej.

Urządzenia kategorii 3G oraz 3D, przewidziane do stref EX 2, EX 22, ponieważ są urządzeniami o „najłagodniejszych” wymaganiach ochrony przed wywołaniem wybuchu, zgodnie z normami nie wymagają certyfikacji. W tym przypadku wymagany jest jedynie wewnętrzny system kontroli produkcji.

Przy doborze urządzeń należy się uważnie wczytać w certyfikat zgodności oraz cechy budowy przeciwwybuchowej, gdyż łatwo tutaj o pomyłkę.

Szczególną czujność należy zachować przy zakupie urządzeń Ex poprzez internetowe sklepy wielobranżowe oraz portale aukcyjne, gdyż spotykane są nadużycia i nieuprawnione przypisywanie wyrobom wykonania przeciwwybuchowego, bez wymaganej certyfikacji.

 

Oznakowanie urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym.

Oznakowanie składa się z :

Symbol Ɛx w sześciokątnym konturze – symbol zgodności z dyrektywą ATEX,

Grupa urządzenia,

Kategoria urządzenia,

Skrót Ex i symbol rodzaju budowy,

Grupa wybuchowości gazów lub pyłów, do której urządzenie jest przewidziane,

Klasa temperaturowa lub temperatura powierzchni obudowy,

Poziom ochrony EPL,

Oznaczenie deklaracjo zgodności CE.

Symbol jednostki notyfikowanej, która wykonała badanie wyrobu WE (nie dotyczy kategorii 3G i 3D) , numer wystawionego przez zeń certyfikatu.

Dodatkowo może być jeszcze symbol X lub U (X- szczególne warunki użytkowania określone w certyfikacie, U – wyrób jest komponentem większego urządzenia, i tylko z nim może być użytkowany).

 

Przykład:

Oprawa oświetleniowa LED:

  II 3G Ex nA II T5

II 3D Ex tD IIIC IP65 T60°C

1453 ATEX 061

 

Ɛx w sześciokątnym konturze – Urządzenie zgodne z ATEX

Grupa II- do zastosowań poza podziemnymi zakładami górniczymi.

Kategoria 3G – do stref zagrożonych wybuchem gazowych 2

Rodzaj budowy nA- urządzenie nieiskrzące

Grupa wybuchowości gazów- 2 – gazy inne niż metan w zakładach górniczych– bez wskazania podgrupy (wszystkie podgrupy)

Klasa temperaturowa T5 – temperatura powierzchni obudowy nie przekroczy 100 °C

Kategoria 3D – do stref zagrożonych wybuchem pyłowych 22

Rodzaj budowy tD – urządzenie pyłoszczelne, o stopniu ochrony IP65

Grupa wybuchowości pyłów- IIIC – pyły przewodzące (oraz pozostałe, zgodnie z hierarchią).

Temperatura powierzchni obudowy nie przekroczy 60 °C

3. Eksploatacja urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym.

Urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym, tak jak każde inne, mają tendencję do zużywania się. Ponadto często pracują w trudnych warunkach środowiskowych, i są szczególnie narażone na uszkodzenia. Oddzielną kwestią są prowadzone w trakcie eksploatacji prace naprawcze, wymiana zużytych urządzeń, zmiany i modyfikacje instalacji urządzeń, dobudowane nowe urządzenia.  Dlatego należy poświęcić uwagę użytkowaniu urządzeń Ex w czasie eksploatacji.

W ramach dobrej praktyki, urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym należy poddawać okresowym kontrolom oraz przeglądom i pomiarom. Literatura przedmiotu podaje wymóg corocznego przeglądu i kontroli urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem.

Źródłem wiedzy w tym temacie jest Polska Norma PN-EN 60079-17 (aktualna wersja angielska). Określona ona 3 poziomy kontroli: wzrokowa, z bliska oraz szczegółowa. Ponadto ustala szczegółowy zakres czynności kontrolnych, w zależności od poziomu kontroli oraz rodzaju budowy urządzenia, instalacji i środowiska. W ramach czynności kontrolnych jest również określony przegląd i pomiary elektryczne, zgodnie z powszechną normą PN-HD 60364-6. Firma ELGON-EX przeprowadza kontrole, przeglądy i pomiary urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym do 1 kV.

Prowadzone zgodnie z PN-EN 60079-17 kontrole i audyty urządzeń Ex mają postawione przed sobą 4 cele główne:

  • audyt doboru urządzeń do danej strefy zagrożonej wybuchem,
  • sprawdzenie stanu technicznego pod kątem zużycia i ewentualnych uszkodzeń,
  • sprawdzenie prawidłowości zmian wprowadzonych w instalacji, prac naprawczych i ewentualnych nieautoryzowanych modyfikacji.
  • przegląd i pomiary elektryczne związanych z bezpieczeństwem użytkowania i ochroną przeciwporażeniową.

Szczególnie istotna jest weryfikacja prac instalacyjnych i naprawczych przeprowadzanych w trakcie planowej eksploatacji, już po oddaniu instalacji do użytkowania. Jak bowiem wskazują dotychczasowe doświadczenia ELGON-EX z przeprowadzonych audytów i kontroli, tzw. „inwencja twórcza” użytkowników jest nieograniczona, a „pomysłowość” rozwiązań wdrażanych przez pracowników związanych z utrzymanie ruchu potrafi zaskoczyć.